sa iyong mga kamay

French – Mere; German – Mutter; Hindi – Maji; Urdu – Ammee; English - Mom, Mummy, Mother; Italian – Madre; Portuguese – Mãe; Albanian – Mëmë, Nënë, Burim, Kyemurgeshë; Belarusan – Matka; Cebuano – Inahan, Nanay; Serbian – Majka; Czech – Abatyse; Dutch – Moeder, Moer; Estonian – Ema; Frisian - Emo, Emä, Kantaäiti, Äiti; Greek – Màna; Hawaiian – Makuahine; Hungarian - Anya, Fu; Ilongo – Iloy, Nanay, Nay; Indonesian - Induk, Ibu, Biang, Nyokap..

Ibat iba man ang tawag natin sa kanila, pero iisa ang sinisimbolo nila sa ating pamilya --- Kalinga, aruga, pagmamahal at pagaasikaso. Sila ang walang sawang gumigising ng maaga upang ihanda at asikasuhin ang ating mga pangaraw araw na pangangailangan. Mula sa hapag kainan hanggang sa mga damit na ating isusuot, sila ang nagpapakabala para sa atin. Sila ang madalas nating sumbungan at ang kaninlang pangalan ang ating unang nasasambit sa tuwing tayoy umiiyak, nasasaktan o kaya ay natatakot. Sila ang ating INA.

Ang post na ito ay pagtalakay patungkol sa mga butihing ina, pero ang aking pagbati para sa king sariling ina ay hahalungkatin ko na lang muna dito.

Sa araw na ito, Gusto kong bigyan ng pansin at pagkilala ang walang kapantay na pagmamahal ng mga single moms. Hindi naman kaila sa atin na sa panahon ngayon marami ang nasa ganitong estado, unti unti natatanggap na sila ng masyadong mapanuring mata at de-kahon na kaisipan ng lipunang ating ginagalawan.

Dalawa sa mga kaibigan ko ay single moms.

Yung isa, matapos maanakan ng hapon at mapangakuan ng magandang kinabukasan e ayun at kumakayod na mag-isa sa buhay para lang may maipantustos sa gastusin nilang mag-ina. E Kasi ba naman yung sakang na yun, madalang pa sa patak ng ulan sa panahon ng el nino kung magpadala ng sustento, mahirap asahan. So ayun, sa ngayon magkalayo silang mag-ina dahil sa manila work si friend at malaking gastos at isipin kung isasama pa nya doon ang baby nya, sakripisyo na lang na mag-uwian sya sa province every weekend para lang magkasama silang dalawa. Madalas syang umangal dahil mahirap naman talaga ang buhay, mahal ang bilihin, at napakahirap din daw na solo katawan sya na nagtataguyod ng ikabubuhay nilang mag-ina. Ang kanyang pinakamalaking ipinag-aalala kung ngayon pa lang nahihirapan na sya, pano pa daw nya pag-aaralin ang kanyang anak? Paano nya pagkakasyahin ang kakarampot na kinikita nya para sa kanilang dalawa?

Ang isa ko pang kaibigan, sinunod ang puso, nabaliw sa pag-ibig. Nadarang sa libog, pumasok sa maling relasyon at nagbunga. Ngayon ngayon pa lang siya medyo nakakabawi at naguumpisa ng panibagong buhay. Di nya kelangan mamalimos, magtungayaw at umasa na panagutan ng ama ng bata ang kanilang anak. Di nya kelangang sumakit ang ulo sa kakaisip ng panggatas ng baby, kasi may kaya naman ang kanilang pamilya. Kayang kaya siyang suportahan ng kanyang mga magulang sa pagpapalaki ng kanyang anak. Nung minsan tanungin ko sya, ano ang plans nya sa buhay? Walang malinaw na sagot. Wala pang patutunguhan, pero sigurado sya, ayaw nya raw habambuhay dumepende sa sarling pamilya nya at alam nya kelangan nya rin magsikap ng todo para sa kanya at sa kanyang anak.

Dalawang magkaibang sitwasyon pero may isang common denominator. Pareho silang INA.

Sa likod ng kanilang malambot na puso, sa likod ng walang patid na pagluha at pagaalinlangan, nasasalamin ko pa rin sa kanilang mga mata ang matibay na pagkatao. Iisa ang tanging gusto nila, una sa lahat at bago ang sariling kapakanan, ang sa anak na muna nila.

Tinanong ko sila kung may balak pa ba sila na maghanap ng mapapangasawa. Simple lang ang sagot nila. “Kung tanggap ako at mamahalin kami ng anak ko, bakit hindi?”

E pano kung walang dumating? Ayun, pilit inihahanda ang kanilang sarili sa hamon na itaguyod ang kinabukasan ng kanilang mga anak. Nang walang halong pagaalinlangan.

Para sa akin, yun ang isang pagpapatunay ng tunay na kadakilaan at malaking katapangan ng mga single moms, ang mag-isang pagharap sa hamon ng buhay at hanggang sa pagpili ng makakasama sa buhay, kapakanan pa rin ng sariling anak ang nasa isip nila. Di bale na ang sarili nilang kaligayahan, basta mailagay lang sa ayos ang buhay ng anak nila.

Kung ikaw ay isang produkto ng pagpapalaki ng isang single mom, maaaring di naging kasingkulay ng iba ang kabataan mo dahil lumaki kang walang ama na gagabay sa iyo. Maaaring walang ama na nagturo sayo para gumawa ng saranggola at magpalipad nito, maglaro ng trumpo, magbasketbol, magbisikleta, magskateboard, baseball, paano ang tamang pagdepensa sa sarili at ang magpakalalaki. Maaring may ilang panunuya ang inabot mo mula sa iyong mga kalaro dahil lang lumaki kang walang kinikilalang ama. Maaring may punto sa iyong buhay noon na nagrebelde ka at sinisi ang iyong ina, na kung di dahil sa kanya ay buo sana ang inyong pamilya. Ngunit batid ko, hindi naging kulang ang iyong pagkatao dahil lang sa lumaki kang walang ama. Alam ko, kung ano ka ngayon, ay dahil sa iyong butihing ina na hindi nagpabaya sa paghubog sayo.

Pakaisipin mong mabuti ang lahat ng paghihirap, pagtitiis at sakripisyo ng iyong butihing ina para marating mo ang katayuan mo sa buhay ngayon. I’m sure, hindi naging madali ang lahat para sa kanya. Hindi ganun kasimple ang mag-alala at umikot ang tumbong sa paghahanap ng ilalagay sa hapag para may maipanlaman sa nagugutom mong tiyan. Hindi madali ang mabahala na baka hindi ka nya mabigyan ng maayos na edukasyon sa iyong paglaki, edukasyon na tanging maipapapamana nya sayo para maging handa ka sa iyong buhay. Sa tuwing nagkakasakit ka mas pinili nyang mag-absent sa trabaho para personal kang maalagaan at ayaw ka nyang ipagkatiwala sa iba, kahit na nga sobrang importante ng kikitain nya sa isang araw, hindi ka nya ipinagpalit sa pera. Naisip mo ba, pano kung ang iyong ina ang nagkakasakit noon? sino ang nag-aaruga at nag-aasikaso sa kanya? bawal syang magksakit hindi ba? At wala kang narinig na daing mula sa kanya. Kasi ayaw nyang mag-alala ka pa.

Sa tuwing may kailangang ikabit o kumpunihin sa inyong bahay, siya ang tanging inaasahan mo noon, dahil walang iba kang matatawag bukod sa kanya. Sa kanyang mga kalyado at pasmadong mga kamay mo naramdaman ang pagkalinga at pagmamahal.

Mahirap ilarawan ang naging pagtitiis ng iyong ina na namuhay mag-isa para mabigyan ka ng maayos na buhay ngayon. Wala syang ibang karamay, tanging ang mga ngiti, halik at yakap mo na lang ang kanyang pakunswelo sa buhay para maibsan ang kahungkagan ng tumanda na walang kaagapay. Para sa kanya, ikaw lang ay sapat na.

At kung may mga pagkakataon man na may nagpupumilit na kumatok sa kanyang puso, una sa lahat ay ikaw pa rin ang naiisip nya, kapakanan mo pa rin muna. Di na nya hinangad na maghanap pa ng makakasama sa buhay. Hindi bale na ang kanyang pansariling kaligayahan, sapagkat para sa kanya mas importante ang kaligayahan mo. Di bale nang wala syang kayakap sa malalamig na gabi, di bale nang wala syang karamay sa pagtanda, andyan ka naman. At sa kanyang pagtanda, sana naman ay wag mo syang makalimutan, dahil ikaw na lang din ang kanyang inaasahan na mag-aaruga sa kanya.

Para sa lahat ng single moms dyan, isang malaking malaking hug at ang aking pagpupugay sa inyong lahat, saludo po ako sa inyo!

Sa lahat ng ina out there, Happy Mother’s day po!

"The future destiny of a child is always the work of the mother."

- Napoleon Bonaparte -

Ugoy ng duyan

Nanay,

At dahil nga mother’s day, at kahit na nga feeling malambing ako sa’yo e hindi naman ako very vocal sa words na “I love you”, samantalahin ko na lang ang pambihirang pagkakataon na maibida kita kahit man lang dito sa blog ko.
Una, ibig kong magpasalamat sa Diyos na ikaw ang napili nyang maging aking ina.

Oo nga’t hindi ako lumaki sa marangyang pamumuhay pero hindi ibig sabihin nun ay I am a lesser man. Hindi man tayo biniyayaan noon ng limpak-limpak na salapi(e di sana araw-araw tayong nagma-malling di ba?), ngunit hindi ko naman matatawaran ang kagandahang asal na ipinamulat mo sa akin. Yung matutong magtyaga sa simpleng pamumuhay.

Masarap kumain noon, namulat ako na kadalasan e isang putahe lang ang ulam na nakahain. Yung tig-iisang piraso lang tayong lima ng pritong longganisa, kelangan talagang tipirin ang malasa at mabangong ulam sa isang bunton ng kanin sa plato. Oo, may solusyon tayo dun; sabawan ng maraming mapulang mantika na pinagprituhan ng longganisa at budburan ng asin, sarap! E yung all-time favorite natin na isang tali ng ginataang pinangat na laing at may kakumbinasyong pritong tuyo? Di ba ansarap ng pagsubo natin noon? Sabayan lang nang kwentuhang katatakutan kapag hapunan, tiyak kawawa ang nakatokang maghugas ng pinggan!

Pasensya ka na lang po sana kung lumaking maaarte itong mga bunso kong kapatid, at kung masyado na silang mapili sa ulam na nakahain. Siguro nga hindi na nila naaalala kung saang klase ng pagkain sila lumaki. O dahil alam lang nilang may pagpipilian na sila anumang oras? Hindi kagaya natin dati.

Kagaya ni pareng jose (rizal), lumaki din ako sa matyagang patnubay at pagtuturo ng aking ina. Ngunit hindi man ako kasing talino ni pareng jose, alam ko naman na sa bawat yapak ko sa eskwelahan at sa bawat pagtatagumpay ko andun ka lagi at tahimik na natutuwa at nakasuporta sa akin. Wag ka pong mag-alala, dahil kahit hindi pa man sikat ang pangalan ko sa buong Pilipinas sa ngayon, bayani na rin ang turing nila sa akin… dahil kami daw ang mga “Bagong Bayani”. O di ba? Dapat masaya ka at ipagmalaki ang sarili mo dahil may anak kang isang Bayani!

Ganun din, sa lahat ng tinahak kong landasin, alam ko na nakasuporta ka palagi sa akin… at sa bawat sandaling pilit kong pinaglalabanan ang takot at pangamba, biglang lumalakas ang aking loob na sa bawat paglingon ko ay nandun ka at handang umalalay sa akin anumang oras. Sapat na po iyon upang ipagpatuloy ko ang anumang nasimulan ko. Kahit hindi ka magsalita, malaking bagay sa akin ang maramdaman kong andyan ka lang lagi sa likuran ko.

Dinadaan ko lang dati sa biro, pero totoo yun naiinggit ako sa mga kapatid ko, kasi sila nakaranas na masamahan mo pag enrollment day… pero ako, siguro grade one mo lang ako sinamahan noon… at hindi na yun naulit noong mga sumunod na taon… naisip ko mababaw pala ako, dahil ngayon ko lng narealize na habang bata pa lang pala ako, tinuturuan mo na akong gamitin ang aking common sense at maging independent.

Alam ko, nananabik ka na rin sa mga paglalambing ko sayo, yung mga simpleng pagsama ko sayo sa pamamalengke para ipagbuhat ka ng basket, yung pagpapabunot mo sa akin ng mga puti mong buhok pagkatapos nating kumain ng tanghalian at yung paminsan minsang panlilibre ko sa iyo kapag araw ng sweldo.

Kung bakit kasi itong mga kapatid ko e hindi ganun kalapit sayo… pero kunsabagay, nung ganyang edad naman ako e mas malapit din ako sa barkada ko kaysa sa yo.. Hindi lang talaga kasi maiiwasan na magkalayo tayo, alam mo naman na kelangan kong kumayod sa malayo para na rin makabawi bawi ako sayo kahit konti man lang.

Kasi nga, hindi lang naman para sa akin ito, para sa yo na rin ito, dahil kung ako ang papipiliin, ayoko naman talaga na lumayo. Di hamak naman na mas masarap kang magluto kaysa dito sa cook namin! Ewan ko ba, kung paano mo nagagawa yun… kahit simpleng putahe lang e alam na alam mo ang panlasa ko… Samantalang itong cook namin, kung ano-ano niluluto, samantalang ikaw alam na alam mong kahit sa pritong galunggong lang ay makakaya ko nang umubos ng isang kalderong kanin.

Oo naman, kahit matanda na po ako at nakakatayo na sa sarili kong mga paa, nami-miss ko pa rin naman ang mga pag-aalaga mo sa akin.

Ihihingi ko na rin po ng paumanhin lahat ng kakulitan ko noon; yung walang sawa mong paghabol sa akin noong bata pa ako para lang maghugas ng mga paa ko na sabi mo nga e parang paa na ng kalabaw sa sobrang kapal ng alikabok na kumapit dahil sa maghapong paglalaro sa kung saan-saan. Yung kahit alam kong nanggigigil ka na sa akin sa sobrang inis e hindi mo pa rin nagawang pagbuhatan ako ng kamay. Alam ko po naman lahat yun.

Alam na alam ko din yung mga bagay na ikagagalit mo noong bata pa ako, una na yung paghingi-hingi ng pera sa tuwing makakasalubong kita sa kalsada. Hindi ko masyado maalala kung bakit, pero okey lang, wala naman akong nakikitang masama dun kung ipagbawal mo. Basta ang alam ko lang minana mo pa yun sa lolo ko.

Ipagpaumanhin mo na rin po sana yung ilang pagkakataon na alam kong ikinasama mo talaga ng loob, at ilang araw mo din akong hindi kinikibo… Lalo na yung ilang gabi na pag-uwi ko ng madaling araw at kung minsan ay walang paalam kong hindi pag-uwi sa gabi.

Oo nga po, ngayon ay alam ko nang totoo palang napupuyat ka din at hindi mahimbingan sa pagtulog sa paghihintay sa aming pag-uwi hanggang makumpleto kaming magkakapatid sa aming mga kwarto. Salamat po at pasensya na. Wag kayong mag-aala, binibilinan ko rin naman itong mga pasaway kong kapatid.

Nga pala, alam kong hanggang ngayon ay natatawa ka pa rin sa tuwing naalala mo yung time na hindi mo ako kinikibo kasi nga may nagawa na naman akong mali. Nakagalitan mo pa ako nung umagang yun dahil alas singko pa lang e wala na agad ako sa higaan. Hindi ko malilimutan kung paano napalitan ng malaking malaking ngiti yung pagkabwisit mo nung umagang yun, nung iabot ko sayo yung isang dosenang pulang pulang rosas na dali-dali kong binili sa palengke dahil nga akala ko e birthday mo na, pero nagkamali ako dahil sa susunod na buwan pa pala! Oo, napatawa talaga kita nun! At maghapon mo akong inaalaska!

Walang hanggan ang pasasalamat ko sa pagmamahal na ibinibigay mo sa akin -- sa amin. At walang katapusan ang aking dahilan kung bakit kita mahal. At kung maaari man na maibalik ang kahapon at papipiliin ako ng magiging ina? Isandaan at isang porsyento, ikaw at ikaw pa rin ulit ang pipiliin ko.. dahil WALA KANG KATULAD.

Nanay, Happy mother’s day po. Mahal na mahal kita.